Chuyển đổi số là một trong các giải pháp công nghệ khi xây dựng nông thôn mới nhằm nâng cao chất lượng hiệu quả và bền vững các tiêu chí nông thôn mới; trong đó, Nông thôn thông minh phải bao gồm chính quyền thông minh, người dân thông minh, hành vi và cách ứng xử thông minh.
Chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn tới sẽ đặc biệt ưu tiên chuyển đổi số, hướng tới xây dựng nông thôn mới thông minh và phát triển du lịch nông thôn. Chia sẻ với Báo Nông nghiệp Việt Nam về những điểm nhấn của Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, ông Nguyễn Minh Tiến - Cục trưởng, Chánh Văn phòng Điều phối xây dựng nông thôn mới Trung ương (Bộ NN-PTNT) cho biết: "Chúng tôi sẽ nhấn mạnh vào những giá trị cốt lõi như nâng cao thu nhập của người dân, phát huy giá trị văn hóa truyền thống bản địa và bảo vệ môi trường".
Với Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025, chúng ta đặt ra những mục tiêu rất cụ thể, hướng tới thực hiện theo Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII là “nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại và nông dân thông minh”.
Sau hơn 10 năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới (NTM) đến nay, Hải Phòng đã có 100% số xã trên địa bàn thành phố đạt chuẩn NTM, 22/137 xã đạt chuẩn xã Nông thôn mới nâng cao. Trong đó, 1/7 huyện đã được công nhận đạt chuẩn huyện NTM, 4/7 huyện được đoàn Trung ương thẩm định, đang báo cáo Hội đồng thẩm định Trung ương họp xét công nhận huyện đạt chuẩn NTM; 2/7 huyện hoàn thiện hồ sơ trình Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thẩm định huyện đạt chuẩn NTM. Về xây dựng xã Nông thôn mới kiểu mẫu, năm 2020 thành phố Hải Phòng đã lựa chọn 8 xã xây dựng thí điểm Nông thôn mới kiểu mẫu. Tổng kế hoạch vốn ngân sách thành phố Hải Phòng hỗ trợ xây dựng đường giao thông, điện chiếu sáng, môi trường tại 8 xã là 1.083,79 tỷ đồng để triển khai xây dựng 201 công trình. Các địa phương vận động trên 4,7 nghìn hộ dân hiến tặng trên 125,7 nghìn m2 đất đầu tư các công trình Nông thôn mới kiểu mẫu, giải tỏa vật kiến trúc của trên 4,3 nghìn hộ dân với tổng kinh phí hỗ trợ vật kiến trúc là gần 162 nghìn tỷ đồng. Đến nay, các công trình đều hoàn thành và đưa vào sử dụng. Trong quá trình thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới trên địa bàn thành phố Hải Phòng gặp những khó khăn, vướng mắc nhất định. Riêng đối với Bộ tiêu chí xã Nông thôn mới theo quy định của Trung ương, có nhiều tiêu chí trong Bộ tiêu chí xã nông thôn mới kiểu mẫu thành phố Hải Phòng không quy định hoặc có tính chất tương đồng dẫn đến tình trạng khi các xã hoàn thành Bộ tiêu chí xã Nông thôn mới kiểu mẫu nhưng có nhiều chỉ tiêu, tiêu chí thuộc Bộ tiêu chí xã Nông thôn mới không có căn cứ để rà soát, đánh giá.
Tại cuộc họp bàn Kế hoạch triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới trên địa bàn thành phố, các đại biểu đã tập trung thảo luận, làm rõ, cho ý kiến về một số nội dung trọng tâm, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện. Phát biểu kết luận tại cuộc họp, ông Nguyễn Đức Thọ - Phó Chủ tịch UBND thành phố Hải Phòng đề nghị Ban Chỉ đạo thành phố Hải Phòng xem xét, đề xuất UBND thành phố điều chỉnh Bộ tiêu chí xã Nông thôn mới kiểu mẫu của thành phố giai đoạn 2021-2025, trên cơ sở tiêu chí xây dựng không thấp hơn của Trung ương. Các Sở, ngành, địa phương rà soát, báo cáo UBND thành phố kết quả thực hiện các chỉ tiêu, tiêu chí, đề xuất các chỉ tiêu trong Bộ tiêu chí xã Nông thôn mới.
Về xây dựng Nông thôn mới cấp tỉnh, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hải Phòng giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì xây dựng “Đề án xây dựng Nông thôn mới trên địa bàn thành phố giai đoạn 2021-2025”, theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ báo cáo UBND thành phố Hải Phòng trình HĐND thành phố Hải Phòng thông qua vào Kỳ họp thường lệ cuối năm 2022. Các địa phương phối hợp với các ngành triển khai thực hiện hiệu quả 35 xã Nông thôn mới kiểu mẫu năm 2022; các thành viên trong Ban Chỉ đạo căn cứ chức năng, nhiệm vụ được giao giúp cho Ban Chỉ đạo triển khai hiệu quả các mục tiêu đề ra trong năm.
Trong năm 2021, thành phố Hải Phòng tiếp tục triển khai thực hiện xây dựng xã Nông thôn mới kiểu mẫu tại 14 xã. Thực hiện kế hoạch xây dựng xã Nông thôn mới kiểu mẫu tại 14 xã, tính đến ngày 11/3/2022, có 49/49 công trình triển khai thi công, 18/49 công trình hoàn thành (đạt 37%). Khối lượng thi công chung toàn thành phố đạt trung bình khoảng 80%... Năm 2022, thành phố Hải Phòng phấn đấu xây dựng thành công 35 xã Nông thôn mới kiểu mẫu. Ngày 10/12/2021, HĐND thành phố Hải Phòng ban hành Nghị quyết số 14/NQ-HĐND về việc xây dựng xã Nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn thành phố giai đoạn 2021 - 2025. Trong đó, phấn đấu đến năm 2025, 100% số xã (137 xã) đạt chuẩn xã Nông thôn mới kiểu mẫu…
Năm 2020 và 2021, quý I năm 2022, việc xây dựng nông thôn mới gặp nhiều khó khăn do đại dịch Covid - 19, làm đứt gãy các chuỗi cung ứng “đầu vào” và “đầu ra” cho sản xuất khiến các loại nông sản đến thời vụ thu hoạch khó tiêu thụ, giá thấp ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống Nhân dân. Mặc dù trong bối cảnh khó khăn, thách thức bủa vây bởi đại dịch Covid-19, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, huy động nguồn lực đầu tư, phát triển khu vực nông thôn nhưng phong trào xây dựng NTM trên địa bàn Thành phố Hải Phòng vẫn giữ được “lửa”.
Theo Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, sau 10 năm thực hiện, Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng NTM đã đạt những kết quả và thành tựu nổi bật; tuy nhiên, vẫn có nhiều khó khăn, thách thức, nhất là vấn đề thu hẹp khoảng cách về thu nhập và hưởng thụ dịch vụ giữa người dân nông thôn và đô thị, khó khăn về kết nối tiêu thụ nông sản, đảm bảo an toàn thực phẩm, chưa phát huy hết các tiềm năng và dư địa của nông nghiệp, nông thôn. Trong bối cảnh chuyển dịch số là xu hướng tất yếu trên toàn thế giới, việc ứng dụng công nghệ số, hệ thống cơ sở dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo… là những giải pháp mang tính đột phá để có thể giải quyết những khó khăn, nút thắt trong quá trình xây dựng NTM ở Việt Nam. Nhưng nhìn chung, việc chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin trong nông nghiệp và xây dựng NTM còn hết sức hạn chế, manh mún và mang nặng tính tự phát của các cơ quan, đơn vị hoặc các địa phương, doanh nghiệp. Tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 ở nông thôn còn rất thấp (dưới 10%); chưa xây dựng được hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu quan trọng như dân cư, đất đai; còn thiếu nguồn lực tài chính cho triển khai chuyển đổi số ở nông thôn…Hiện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xem xét đưa nội dung về công nghệ số trong NTM thành một nội dung trọng tâm, để tập trung chỉ đạo thực hiện trong đoạn 2021-2025. Hạ tầng chuyển đổi số sẽ là hạ tầng thiết yếu, bao gồm hạ tầng kết nối băng thông rộng với cáp quang phủ sóng về tận nông thôn, tiếp theo hạ tầng kết nối 4G, tiến đến là 5G. Mục tiêu hướng tới mỗi người dân đều được tiếp cận kết nối internet qua các hệ thống kết nối căn bản với các chi phí hợp lý.
Do vậy, trong chương trình NTM giai đoạn 2021-2025, cần thiết phải xây dựng Đề án Chuyển đổi số trong xây dựng NTM, hướng tới NTM thông minh giai đoạn 2021-2025 để có được cách tiếp cận tổng thể và toàn diện, đặt chuyển đổi số và xây dựng NTM thông minh là một số xu hướng tất yếu, đề xuất các hoạt động cần thiết và tổ chức triển khai hiệu quả, hợp lý.
Với Hải Phòng thực hiện chương trình NTM đã tạo sự chuyển biến cả về lượng và chất. Sự gắn kết giữa một đô thị hiện đại, một cảng biển lớn ở trung tâm với khu vực nông thôn xung quanh đã định hình tương đối rõ nét.
Bên cạnh đó, những vấn đề được đặt ra đối với việc xây dựng nông thôn mới gắn liền với chuyển đổi số bao gồm:
Thứ nhất, cần xây dựng một nền nông nghiệp đặc trưng, tận dụng triệt để cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đó là nông nghiệp đô thị, nông nghiệp có vị trí chi phối trong vùng về công nghệ, về dịch vụ và chuỗi giá trị gia tăng, về chế biến, đặc biệt là xuất xứ hàng hóa, thanh toán điện tử, thương mại nội địa, xuất khẩu.
Thứ hai, xây dựng NTM giai đoạn tiếp theo là bảo tồn và phát triển cần phải song hành, không được thiên lệch, xây dựng NTM gắn với tôn tạo, giữ gìn di tích. Hải Phòng phải hiện đại, nhưng Hải Phòng cũng cần giữ gìn nét đẹp và tinh hoa truyền thống, trước hết là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, ở các địa phương cùng với nông nghiệp sạch, hữu cơ đặc trưng, tạo nên một không gian du lịch hấp dẫn trong một bức tranh tổng thể phát triển.
Thứ ba, không ngừng nâng cao hơn nữa chất lượng cuộc sống của người nông dân, cải cách hành chính mạnh mẽ, không còn tham nhũng vặt đối với nhân dân ở nông thôn.
Thứ tư, phát triển nguồn nhân lực: Đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn về chuyển đổi số cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, nhất là đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp, tạo sự thống nhất, quyết tâm chính trị cao trong triển khai thực hiện chuyển đổi số. Tổ chức phổ cập kỹ năng số cho người dân, hướng dẫn người dân sử dụng các dịch vụ số của cơ quan nhà nước và kỹ năng bảo đảm an toàn thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân trên không gian mạng; đào tạo, nâng cao kỹ năng ứng dụng công nghệ số, quản lý sản xuất và thực hiện chuyển đổi số cho người dân, hợp tác xã, doanh nghiệp.
Thứ năm, có cơ chế, chính sách hỗ trợ thực hiện: Thực hiện linh hoạt các chính sách hiện hành của Trung ương và thành phố đối với các hoạt động thông tin tuyên truyền, đào tạo nguồn nhân lực, xây dựng và nhân rộng các mô hình chuyển đổi số trong nông nghiệp, hỗ trợ các tổ chức, cá nhân mua sắm máy móc, thiết bị, đầu tư các phương án sản xuất tập trung có ứng dụng công nghệ số, công nghệ thông tin, truy xuất nguồn gốc nông sản.
Bài: Phòng Kỹ thuật