Bệnh Dịch tả lợn Châu Phi đang diễn biến phức tạp tại 42 tỉnh, thành phố trên cả nước, trong đó có thành phố Hải Phòng.

Tại Hải Phòng, từ ngày 30/5/2024 đến 22/7/2024, bệnh xảy ra tại 33 hộ chăn nuôi lợn trên địa bàn 6 xã thuộc 03 huyện: Kiến Thụy, An Dương, Thủy Nguyên; với tổng số lợn mắc, chết phải tiêu hủy 511 con (20.825 kg) gây thiệt hại lớn cho các hộ chăn nuôi và nguy cơ lây lan rộng trên địa bàn thành phố.

Bệnh Dịch tả lợn Châu Phi hiện đã có vắc xin phòng bệnh; Tuy nhiên, vắc xin mới chỉ được sử dụng cho lợn thịt khỏe mạnh trên 4 tuần tuổi, không sử dụng cho lợn nái, đực giống và lợn con dưới 4 tuần tuổi. 

Để phòng chống, khống chế ngăn chặn dịch; biện pháp hiệu quả nhất hiện nay là tiêm vắc xin phòng bệnh Dịch tả lợn Châu Phi cho đàn lợn thịt, đồng thời phải thực hiện nghiêm quy trình chăn nuôi an toàn sinh học, cách ly triệt để khu vực chăn nuôi với môi trường bên ngoài.

1. Yêu cầu đối với chuồng nuôi và trang thiết bị chăn nuôi

- Kiểm soát chặt chẽ người và động vật ra vào khu vực chăn nuôi; chuồng nuôi phải dễ thực hiện các biện pháp vệ sinh, sát trùng, tiêu độc phòng bệnh. Có lưới bao xung quanh chuồng nuôi và biện pháp khác ngăn chặn côn trùng và vật chủ trung gian khác truyền bệnh (chuột, chim, ruồi, muỗi…).

- Tại lối ra vào chuồng nuôi phải bố trí hố khử trùng, thay bảo hộ lao động cho người ra, vào khu vực chăn nuôi;

- Bố trí ô chuồng nuôi cách ly: nuôi lợn mới nhập hoặc nuôi lợn bị bệnh;

- Có khu vực thu gom và xử lý chất thải;

- Trường hợp có điều kiện thực hiện nuôi theo phương pháp cách ô (mỗi ô chuồng có khoảng trống 0,8-1m) để giảm thiểu lợn giữa các ô chuồng tiếp xúc với nhau.

- Không sử dụng chung dụng cụ chăn nuôi giữa các chuồng.

- Đường thoát nước thải từ chuồng nuôi đến khu xử lý chất thải đảm bảo kín; nước thải từng ô chuồng thoát riêng ra đường thoát nước chung.

2. Con giống 

Con giống nhập về nuôi phải có nguồn gốc rõ ràng, khỏe mạnh; được nuôi cách ly ít nhất 21 ngày trước khi nhập đàn. Trường hợp nhập lợn từ tỉnh ngoài về phải có Giấy chứng nhận kiểm dịch của Chi cục Chăn nuôi và Thú y của tỉnh, thành phố nơi xuất phát; Tuyệt đối không mua con giống không rõ nguồn gốc xuất xứ, đặc biệt là không mua qua mạng online (internet, facebook, Zalo …). 

Chỉ mua con giống của các cơ sở sản xuất giống uy tín.

Ưu tiên sử dụng phương pháp thụ tinh nhân tạo; mua tinh từ cơ sở/trung tâm sản xuất tinh nhân tạo uy tín, có Giấy phép hoạt động do cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền cấp; Trường hợp phối giống trực tiếp, chỉ sử dụng con đực giống trong trại; không nên sử dụng chung con đực giống từ các cơ sở cung cấp dịch vụ phối giống trực tiếp.

3. Chăm sóc, nuôi dưỡng

Áp dụng phương thức “cùng vào - cùng ra”: lợn nhập về nuôi và xuất bán cùng một đợt theo từng dãy chuồng hoặc ô chuồng.

Có quy trình chăn nuôi phù hợp với từng loại lợn theo các giai đoạn sinh trưởng, phát triển.

Nên áp dụng phương thức nuôi khô, không sử dụng nước tắm cho lợn; sử dụng các chế phẩm sinh học pha trong nước uống, phối trộn chất độn chuồng và định kì phun sương trong chuồng nuôi theo hướng dẫn của nhà sản xuất để tăng cường phòng, chống dịch.

4. Tiêm phòng vắc xin phòng bệnh

Trên thị trường Việt Nam hiện có 02 loại vắc xin bệnh Dịch tả lợn Châu Phi được cấp Giấy chứng nhận lưu hành, sử dụng phòng bệnh Dịch tả lợn Châu Phi, gồm: NAVET-ASFVAC của Công ty cổ phần thuốc thú y Trung ương Navetco và AVAC ASF LIVE của Công ty cổ phần AVAC Việt Nam. 

Để sử dụng vắc xin phòng, chống bệnh Dịch tả lợn Châu Phi, người chăn nuôi phải thực hiện theo hướng dẫn của nhà sản xuất vắc xin:

- Chỉ sử dụng vắc xin DTLCP tiêm phòng cho lợn thịt khỏe mạnh từ 4 tuần tuổi trở lên.

- Không sử dụng vắc xin DTLCP tiêm phòng cho lợn có thể trạng yếu, đang sốt, bị bệnh mãn tính và ăn uống kém; không tiêm cho lợn nái, đực giống và lợn con dưới 4 tuần tuổi. 

- Không sử dụng vắc xin DTLCP tiêm phòng cho đàn lợn trong ổ dịch.

5. Vệ sinh, khử trùng, tiêu độc

- Phun hóa chất khử trùng (các loại chứa hoạt chất Iodin, Chlorine, Aldehyte, ... nồng độ theo hướng dẫn của nhà sản xuất hoặc nước vôi trong 20%) ít nhất 2 lần/tuần xung quanh trại; ít nhất 1 lần/tuần trong chuồng nuôi khi không có dịch và ít nhất 2 lần/tuần khi có dịch; Lưu ý: khi phun khử trùng bề mặt phải đạt tối thiểu 3 lít/10 m². Sử dụng hóa chất khử trùng theo danh mục được phép lưu hành tại Việt Nam.

- Rắc vôi bột lối đi, hành lang và xung quanh chuồng, trước các cổng ra vào trại 2 -3 lần/tuần. Lưu ý: khi rắc vôi cần đảm bảo đều và phủ kín bề mặt.

- Chất sát trùng tại các hố sát trùng ở cổng ra vào khu chăn nuôi, chuồng nuôi phải được bổ sung hoặc thay hàng ngày, cần định kỳ thay đổi các loại hóa chất để tăng hiệu quả khử trùng.

- Định kỳ phát quang bụi rậm, khơi thông và vệ sinh cống rãnh ngoài chuồng nuôi ít nhất 2 lần/tháng.

- Vệ sinh máng ăn, máng uống hàng ngày; Thiết bị, dụng cụ chăn nuôi và phương tiện phục vụ trong chăn nuôi phải được tiêu độc khử trùng thường xuyên.

- Sau mỗi đợt nuôi phải làm vệ sinh, tiêu độc khử trùng chuồng, dụng cụ chăn nuôi và để trống chuồng ít nhất 7 ngày trước khi đưa lợn vào nuôi. Trong trường hợp chuồng lợn bị dịch, trước khi tái đàn phải để trống chuồng ít nhất 30 ngày; đồng thời thực hiện nghiêm quy trình vệ sinh, khử trùng tiêu độc ổ dịch theo quy định; phải thực hiện khai báo hoạt động chăn nuôi và được sự đồng ý của chính quyền địa phương.

6. Kiểm soát phương tiện vào/ra khu chăn nuôi:

- Không để các phương tiện xe máy, xe đạp, xe đẩy, xe thồ…trong khu vực chuồng nuôi lợn.

- Phương tiện vận chuyển trước và sau khi vào khu chăn nuôi phải được khử trùng, tiêu độc. Không để phương tiện vận chuyển của thương lái, phương tiện vận chuyển thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y đến khu vực nuôi lợn. Phương tiện vận chuyển phải dừng ở bên ngoài để vệ sinh, khử trùng tiêu độc và sử dụng xe nội bộ của khu chuồng nuôi để vận chuyển; phải vệ sinh, khử trùng, tiêu độc phương tiện vận chuyển trước và sau khi sử dụng.

7. Kiểm soát người ra, vào khu vực chuồng nuôi

- Hạn chế tối đa người ra, vào khu vực chuồng nuôi; Không cho khách, người lạ vào khu chăn nuôi.

- Người đã tiếp xúc với trại lợn khác, không được phép vào khu vực chăn nuôi.

- Cổng khu chăn nuôi luôn đóng để kiểm soát người và động vật ra vào.

- Người chăn nuôi, công nhân, kỹ sư,… và khách thăm quan (khi được cho phép) phải tuân thủ quy trình khử trùng trước và sau khi vào khu vực chăn nuôi: phải thay bảo hộ lao động, sát trùng tay, nhúng ủng hoặc giầy, dép vào hố khử trùng.

Quần áo, đồng phục của người chăn nuôi, kỹ sư, khách tham quan,… cần phải ngâm khử trùng ít nhất 1 giờ trước khi giặt và giặt bằng xà phòng với nước nóng trên 65^oC.

8. Nguồn nước sử dụng cho lợn

- Nguồn nước sử dụng cho chăn nuôi lợn phải đảm bảo sạch, an toàn; Tuyệt đối không sử dụng nước sông, ngòi, ao, hồ… làm nước uống, nước rửa chuồng, rửa dụng cụ chăn nuôi, tắm cho lợn.

- Đối với cơ sở chăn nuôi quy mô lớn, nước dùng cho lợn uống phải được xử lý Chlorine ít nhất 24 giờ trước khi sử dụng và đối với cơ sở quy mô nhỏ ít nhất 2 giờ trước khi sử dụng (pha Chlorine dioxide 2-4 gam/m³ nước).

- Tốt nhất các cơ sở, hộ chăn nuôi sử dụng nước giếng khoan, có ít nhất 2 bể chứa nước, mỗi bể chứa nước đủ dùng 24 giờ; đây là phương pháp tối ưu để cách ly triệt để trang trại với môi trường bên ngoài.

- Trường hợp sử dụng nước máy, cần có ít nhất 2 bể chứa, bao gồm: bể dùng để xử lý Chlorine và bể chứa nước sạch (đáp ứng tối thiểu 10 lít nước/lợn/ngày).

9. Kiểm soát nguồn thức ăn cho lợn

        - Sử dụng thức ăn có nguồn gốc rõ ràng, còn hạn sử dụng, đảm bảo chất lượng và an toàn. Không sử dụng thức ăn khác ngoài thức ăn công nghiệp cho lợn ăn. Không sử dụng thức ăn thừa trong máng ăn của đàn lợn đã xuất chuồng và thức ăn của đàn lợn đã bị dịch bệnh cho đàn lợn mới. Không sử dụng thực phẩm thừa của người làm thức ăn cho lợn, kể cả khi nấu chín.  

- Bổ sung chế phẩm sinh học trong thức ăn để tăng khả năng tiêu hóa, sức đề kháng cho lợn.

- Sử dụng các biện pháp xông khử trùng để khử trùng trong kho chứa thức ăn trước khi đưa vào sử dụng cho lợn ăn; có thể sử dụng phương pháp xông khử trùng formol + thuốc tím.

10. Kiểm soát Động vật nuôi và Côn trùng trung gian lây truyền mầm bệnh

Các loài chó, mèo, chuột, chim, ruồi… là mối nguy hiểm tiềm tàng, có thể mang vi rút gây bệnh Dịch tả lợn Châu Phi vào khu chăn nuôi, chuồng nuôi lợn

- Kiểm soát chó mèo, gia súc, gia cầm: chó, mèo phải được nuôi nhốt, không thả rông trong khu vực chăn nuôi; đặc biệt không được nuôi gia súc khác và gia cầm trong khu chăn nuôi lợn.

- Phòng ngừa các loại động vật gây hại bằng việc dọn vệ sinh các khu vực xung quanh chuồng nuôi: Loại bỏ các nơi chứa đồ hoặc rác thải; Cắt bỏ cỏ dại; Không để thức ăn dư thừa trong silo chứa thức ăn,  máng ăn, hoặc trên sàn.

- Các bể chứa nước, bao/thùng chứa thức ăn phải được đậy kín tránh sự xâm nhập của chuột; có giải pháp chống chuột xâm nhập qua đường dây điện, ống cấp nước.

- Bố trí lưới chống chim và ruồi, không để tổ chim trong khu vực chuồng nuôi.

- Định kỳ phun thuốc diệt ruồi, muỗi, gián... 1 lần/tuần.

Định kỳ dùng thuốc diệt chuột 1 đợt/tháng; trường hợp nhiều chuột 2 lần/tháng, liên tục 3-4 ngày/đợt.

Lưu ý: Sử dụng thuốc an toàn cho con người, vật nuôi.

11. Kiểm soát và chủ động thực phẩm sử dụng cho con người trong khu chăn nuôi

        - Không sử dụng thực phẩm không rõ nguồn gốc.

- Không mang thịt lợn, các sản phẩm chế biến liên quan đến thịt lợn chưa được nấu chín từ bên ngoài vào trại.

12. Xử lý chất thải chăn nuôi

- Nơi thu gom xử lý chất thải phải bố trí ở phía cuối khu chăn nuôi, xa chuồng nuôi và xa nguồn cấp nước.

- Chất thải phải được thu gom hàng ngày, chuyển đến nơi tập trung và xử lý bằng nhiệt, hoặc bằng hóa chất, hoặc bằng phương pháp xử lý sinh học phù hợp. 

- Chất thải rắn trước khi đưa ra ngoài phải được xử lý đảm bảo vệ sinh theo quy định hiện hành.

Chất thải lỏng phải được dẫn trực tiếp từ các chuồng nuôi đến khu xử lý bằng đường thoát riêng và được xử lý bằng hóa chất hoặc bằng phương pháp xử lý sinh học phù hợp.

- Trường hợp xảy ra dịch bệnh: thực hiện xử lý xác lợn chết, chất thải, nước thải theo hướng dẫn của cơ quan thú y.

13. Quản lý dịch bệnh

Thực hiện nguyên tắc “5 không” trong phòng, chống dịch: 

(1) Không giấu dịch; 

(2) Không mua bán, vận chuyển lợn bệnh, lợn chết, lợn không rõ nguồn gốc; 

(3) Không giết mổ tiêu thụ lợn bệnh, lợn chết, lợn không rõ nguồn gốc; 

(4) Không vứt lợn chết ra môi trường; 

(5) Không sử dụng thực phẩm thừa của người làm thức ăn cho lợn, kể cả khi nấu chín. 

Trường hợp phát hiện lợn mắc bệnh, phải khai báo và thực hiện các biện pháp chống dịch theo hướng dẫn của chính quyền địa phương, cơ quan quản lý thú y, cụ thể:

- Tiêu hủy toàn bộ lợn mắc bệnh, lợn chết, lợn có kết quả xét nghiệm dương tính với mầm bệnh DTLCP.

- Biện pháp tiêu hủy: theo hướng dẫn của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

- Đối với lợn khỏe mạnh tại cơ sở có lợn mắc bệnh DTLCP hoặc tại các cơ sở chưa có lợn mắc bệnh, nhưng nằm trong vùng dịch, khi có kết quả xét nghiệm âm tính với mầm bệnh DTLCP có thể được vận chuyển, giết mổ như sau:

+ Đối với lợn khỏe mạnh trong cùng ô chuồng, dãy chuồng có lợn mắc bệnh: trường hợp lấy mẫu và có kết quả xét nghiệm âm tính với mầm bệnh DTLCP, được vận chuyển tiêu thụ tại địa bàn cấp huyện.

+ Đối với lợn khỏe mạnh tại ô chuồng, dãy chuồng chưa có lợn mắc bệnh: trường hợp lấy mẫu và có kết quả xét nghiệm âm tính với mầm bệnh DTLCP, được vận chuyển để nuôi hoặc tiêu thụ trên địa bàn thành phố.

+ Cơ sở chăn nuôi đã được công nhận an toàn dịch bệnh, an toàn sinh học hoặc tham gia chương trình giám sát: đã lấy mẫu và có kết quả xét nghiệm âm tính các bệnh (bao gồm cả bệnh DTLCP), lợn không có triệu chứng của bệnh DTLCP trong vòng 21 ngày trước thời điểm vận chuyển, được phép vận chuyển ra khỏi vùng có dịch theo hướng dẫn của Chi cục Chăn nuôi và Thú y. Trường hợp vận chuyển ra khỏi địa bàn thành phố phải đáp ứng yêu cầu vận chuyển trong thành phố và phải được thực hiện kiểm dịch theo quy định pháp luật thú y. 

- Bao bì, dụng cụ đựng thức ăn của lợn bị bệnh phải được tiêu độc, khử trùng.

- Vi rút Dịch tả lợn Châu Phi có thể tồn tại thời gian dài trong phân và bùn thải trong chăn nuôi, do đó: không được để phân/bùn ngay bên ngoài trại nuôi hoặc gần nguồn nước; Không được thải phân/bùn trực tiếp ra môi trường; Không thải bùn ra khu vực gần trại chăn nuôi khác. Dụng cụ để xử lý chất thải/bùn không nên dùng chung với trại khác, nếu không thì nên được vệ sinh sát trùng. Phương tiện chuyên chở và thiết bị được sử dụng trong xử lý chất thải/bùn nên được vệ sinh sát trùng. Đảm bảo an toàn trong quá trình vận chuyển, không rơi vãi trên đường.

Cơ sở/hộ chăn nuôi thực hiện ghi chép và lưu giữ nhật ký chăn nuôi, quy trình vệ sinh phòng bệnh./.